خاکدهی بستر کشت (Casing)
زمان اعمال خاک پوششی موقعی است که میسلیوم به خوبی در کمپوست رشد کرده است که معمولاً ۱۴ تا ۱۷ روز پس از مایه زنی است. قبل از اعمال خاک پوششی، کیفیت کمپوست بایستی به صورت عینی بررسی شود و حضور مناطق مشکلدار چک شود.
ضرورت خاکدهی
پوشش سطح بستر کشت با خاک یکی از مراحل مهم در فرآیند تولید قارچ دکمهای است. استفاده از خاک پوششی در حقیقت برای تبدیل مرحله رویشی به مرحله زایشی بسیار ضروری است. پوشش بستر کشت با لایهای از خاک پوششی به عمق ۳.۵ تا ۴.۵ سانتی متر میکروکلیمای ویژه ایجاد میکند که به تولید اجسام میوهای کمک مینماید. این لایه از نظر خصوصیات تغذیهای با کمپوست متفاوت است. خاک پوششی میتواند مقدار زیادی آب در خود ذخیره کند و در موقع لزوم آن را در اختیار میسلیوم قرار دهد. علاوه بر این، محیط ویژهای در لایه خاک پوششی بوجود میآید که برای تولید میسلیوم قارچ و همچنین میکروارگانیسمهای مورد نیاز برای میوهدهی قارچ مطلوب میباشد. برخی از دلایل لزوم استفاده از خاک پوششی عبارتند از:
۱. خاک پوششی هیچ گونه غذایی برای میسلیوم قارچ دکمهای فراهم نمیکند. لذا زمانی که میسلیوم قارچ دکمهای با محیط فاقد مواد غذایی مواجه شود، تولید اندام باردهی تحریک میشود.
۲. خاک پوششی رطوبت لازم را برای میسلیوم فراهم میکند و از هدر رفتن رطوبت نیز جلوگیری مینماید. تحقیقات نشان داده است که یک رابطه معنی داری بین سطح تنش رطوبتی در خاک پوششی و تشکیل اندام باردهی وجود دارد. یک لایه خشک یا شور، میتواند تولید را متوقف کند، درحالیکه تنش رطوبتی کم، تشکیل اندامهای باردهی را بیشتر میکند. تولید اندام باردهی در بستر کشتی که خاک پوششی ندارد انجام نمیشود چرا که تنش رطوبتی در سطح چنین بستر کشتی، بسیار بالا است.
3. خاک پوششی باعث استقرار اندامهای باردهی میشود.
4. میکروارگانیسمهایی در خاک پوششی وجود دارند که باعث فعال شدن ژنهای عامل تولید اندامهای زایشی میشوند. گروهی از این میکروارگانیسمها باکتریهایی از جنس سودوموناس (Pseudomonas putida)) میباشند. بنابراین در هنگام پوشش بستر کشت بایستی از خاکی استفاده نمود که تمامیچهار هدف گفته شده در بالا را برآورده سازد.
تصویر زیر بستر آماده برای خاکدهی را نشان میدهد. این تصویر را یکی از همکاران در یکی از گروههای مرتبط با تولید قارچ گذاشته بودند.
اثر خاک پوششی بر قارچها
نوع خاک پوششی اثر زیادی بر وزن قارچ و اندازه آن دارد. هر چه بافت خاک سنگین تر باشد، وزن قارچها سنگین تر خواهد بود. در خاک سنگین تعداد قارچها در واحد سطح کاهش پیدا می کند، چون میسلیوم کمتری در خاک سنگین رشد می کند. خاک سنگین به طور کامل توسط میسلیوم قارچ کلونیزه نمی شود. در نتیجه خاک دیرتر خشک می شود. وقتی که میسلیوم کمتری در خاک وجود داشته باشد، تعداد ته سنجاقی های کمتری در واحد سطح تشکیل می شود.
از طرف دیگر در خاکهای سبک، تعداد ته سنجاقی های زیادی در واحد سطح تشکیل می شود. مهمترین مشکل تعداد قارچ زیاد در واحد سطح این است که همه آنها به قارچ کامل تبدیل نمی شوند و پین مردگی زیاد می شود. نکته مهم در انتخاب خاک پوششی این است که همیشه بافت آن ثابت باشد. یعنی هر دفعه از یک ترکیب جدید استفاده نشود چون با تغییر بافت و ظرفیت نگهداری آب آن، نحوه مدیریت آن تغییر می کند که موضوعی مشکل ساز خواهد بود.
برای تولید قارچهای با کیفیت، ثبات میزان تبخیر از خاک پوششی لازم است. زمانی این ثبات حاصل می شود که خاک پوششی به اندازه کافی حاوی فیبرهای بلند باشد. این فیبرها مانع از به هم پاشیدگی بافت خاک بعد از آبیاری می شوند. در خاک پوششی خشک، میسلیوم های ضعیف بهتر رشد می کنند که خصوصیت مطلوبی نیست. ولی در خاک مرطوب بیشتر میسلیومهای قوی رشد می کنند. اگر خاک پوششی خیلی ریز باشد (شنی)، میسلیوم ها همه فضای خاک را پر می کنند و جایی برای ذخیره آب باقی نمی گذارند.
آزمایشات نشان داده است که در خاک پوششی باکتریهایی هستند (سودوموناس پوتیدا)که موجب القای پین دهی در میسلیومها می شوند. البته نقش های دیگری هم برای آن در نظر گرفتهاند. بنابراین خاک پوششی را بهتر است استریل نکنیم ، بلکه پاستوریزه کنیم تا جمعیت این باکتریهای مفید کاملا از بین نروند.
خاکدهی بستر کشت (Casing)
زمان اعمال خاک پوششی موقعی است که میسلیوم به خوبی در کمپوست رشد کرده است که معمولاً ۱۴ تا ۱۷ روز پس از مایه زنی است. قبل از اعمال خاک پوششی، کیفیت کمپوست بایستی به صورت عینی بررسی شود و حضور مناطق مشکلدار چک شود.
ضرورت خاکدهی
پوشش سطح بستر کشت با خاک یکی از مراحل مهم در فرآیند تولید قارچ دکمهای است. استفاده از خاک پوششی در حقیقت برای تبدیل مرحله رویشی به مرحله زایشی بسیار ضروری است. پوشش بستر کشت با لایهای از خاک پوششی به عمق ۳.۵ تا ۴.۵ سانتی متر میکروکلیمای ویژه ایجاد میکند که به تولید اجسام میوهای کمک مینماید. این لایه از نظر خصوصیات تغذیهای با کمپوست متفاوت است. خاک پوششی میتواند مقدار زیادی آب در خود ذخیره کند و در موقع لزوم آن را در اختیار میسلیوم قرار دهد. علاوه بر این، محیط ویژهای در لایه خاک پوششی بوجود میآید که برای تولید میسلیوم قارچ و همچنین میکروارگانیسمهای مورد نیاز برای میوهدهی قارچ مطلوب میباشد. برخی از دلایل لزوم استفاده از خاک پوششی عبارتند از:
۱. خاک پوششی هیچ گونه غذایی برای میسلیوم قارچ دکمهای فراهم نمیکند. لذا زمانی که میسلیوم قارچ دکمهای با محیط فاقد مواد غذایی مواجه شود، تولید اندام باردهی تحریک میشود.
۲. خاک پوششی رطوبت لازم را برای میسلیوم فراهم میکند و از هدر رفتن رطوبت نیز جلوگیری مینماید. تحقیقات نشان داده است که یک رابطه معنی داری بین سطح تنش رطوبتی در خاک پوششی و تشکیل اندام باردهی وجود دارد. یک لایه خشک یا شور، میتواند تولید را متوقف کند، درحالیکه تنش رطوبتی کم، تشکیل اندامهای باردهی را بیشتر میکند. تولید اندام باردهی در بستر کشتی که خاک پوششی ندارد انجام نمیشود چرا که تنش رطوبتی در سطح چنین بستر کشتی، بسیار بالا است.
3. خاک پوششی باعث استقرار اندامهای باردهی میشود.
4. میکروارگانیسمهایی در خاک پوششی وجود دارند که باعث فعال شدن ژنهای عامل تولید اندامهای زایشی میشوند. گروهی از این میکروارگانیسمها باکتریهایی از جنس سودوموناس (Pseudomonas putida)) میباشند. بنابراین در هنگام پوشش بستر کشت بایستی از خاکی استفاده نمود که تمامیچهار هدف گفته شده در بالا را برآورده سازد.
تصویر زیر بستر آماده برای خاکدهی را نشان میدهد. این تصویر را یکی از همکاران در یکی از گروههای مرتبط با تولید قارچ گذاشته بودند.
اثر خاک پوششی بر قارچها
نوع خاک پوششی اثر زیادی بر وزن قارچ و اندازه آن دارد. هر چه بافت خاک سنگین تر باشد، وزن قارچها سنگین تر خواهد بود. در خاک سنگین تعداد قارچها در واحد سطح کاهش پیدا می کند، چون میسلیوم کمتری در خاک سنگین رشد می کند. خاک سنگین به طور کامل توسط میسلیوم قارچ کلونیزه نمی شود. در نتیجه خاک دیرتر خشک می شود. وقتی که میسلیوم کمتری در خاک وجود داشته باشد، تعداد ته سنجاقی های کمتری در واحد سطح تشکیل می شود.
از طرف دیگر در خاکهای سبک، تعداد ته سنجاقی های زیادی در واحد سطح تشکیل می شود. مهمترین مشکل تعداد قارچ زیاد در واحد سطح این است که همه آنها به قارچ کامل تبدیل نمی شوند و پین مردگی زیاد می شود. نکته مهم در انتخاب خاک پوششی این است که همیشه بافت آن ثابت باشد. یعنی هر دفعه از یک ترکیب جدید استفاده نشود چون با تغییر بافت و ظرفیت نگهداری آب آن، نحوه مدیریت آن تغییر می کند که موضوعی مشکل ساز خواهد بود.
برای تولید قارچهای با کیفیت، ثبات میزان تبخیر از خاک پوششی لازم است. زمانی این ثبات حاصل می شود که خاک پوششی به اندازه کافی حاوی فیبرهای بلند باشد. این فیبرها مانع از به هم پاشیدگی بافت خاک بعد از آبیاری می شوند. در خاک پوششی خشک، میسلیوم های ضعیف بهتر رشد می کنند که خصوصیت مطلوبی نیست. ولی در خاک مرطوب بیشتر میسلیومهای قوی رشد می کنند. اگر خاک پوششی خیلی ریز باشد (شنی)، میسلیوم ها همه فضای خاک را پر می کنند و جایی برای ذخیره آب باقی نمی گذارند.
آزمایشات نشان داده است که در خاک پوششی باکتریهایی هستند (سودوموناس پوتیدا)که موجب القای پین دهی در میسلیومها می شوند. البته نقش های دیگری هم برای آن در نظر گرفتهاند. بنابراین خاک پوششی را بهتر است استریل نکنیم ، بلکه پاستوریزه کنیم تا جمعیت این باکتریهای مفید کاملا از بین نروند.